O bóstwach żeńskich w mitologii germańskiej i hinduizmie

Abstract

Przedmiotem niniejszego tekstu są miejsca i funkcje bóstw kobiecych w panteonach bogów germańskich i hinduistycznych. W mitologii germańskiej najważniejsze były podziały na siły symboliczne męskie i żeńskie, a nie modelowy podział bogów i ludzi na sfery władzy, wojny i dobrobytu. Wśród bóstw żeńskich mitologii germańskiej należy wymienić: Frigg jako królową Asów i Asynii, Sagę, Eir, Gefjon, Fullę, Sif, Lofn, Vor, Vanr, Syn, Hlin, Snotrę i Gnę oraz należąe do Wanów Nerthus i Freję. Wybuch wojny pomiędzy Asami a Wanami powoduje pojawienie się tajemniczej kobiety Gullveig. Spośród grup bogiń skandynawskich wyraźnie odrębne od męskiej części panteonu były Disy, boginie związane ze sferą płodności i śmierci. Tradycja Wielkiej Bogini jest w hinduizmie nie mniej ważna niż tradycje Wisznu i Śiwy. Niezliczone bóstwa żeńskie w tradycjach lokalnych są zazwyczaj uznawane przez Hindusów za personifikacje czy aspekty jedynej Wielkiej Bogini, której kult sięga najprawdopodobniej czasów prehistorycznych. W hinduizmie wszystkie boginie są tylko jakimś aspektem jednej Bogini, działającej w różny sposób, zależnie od konkretnej sytuacji. Najważniejsze z nich to boginie Durga i Kali. W hinduizmie popularne są też związki par Bogów, które mają być przykładami idealnych związków pomiędzy kobietą a mężczyzną. Należą do nich związki Ramy i Sity, Kriszny i Radhy, Śiwy i Parwati czy Wisznu i Lakszmi.

The purpose of this work is to present the hierarchy and the functions of female deities in the pantheons of Germanic and Hindu gods. In German mythology, the most important was the division into male and female symbolic forces, not the model division of gods and people into spheres of power, war and prosperity. Among the female deities of Germanic mythology, the following goddesses are worth mentioning: Frigg as Queen of Ases, Saga, Eir, Gefjon, Fulla, Sif, Lofn, Vor, Vanr, Son, Hlin, Snotra, Gna, Nerthus and Freya. The outbreak of the war between the Aces and the Vanir results in the appearance of a mysterious woman Gullveig. Disas – goddesses of fertility and death – make a separate female group in Scandinavian mythology. The tradition of the Mother Goddess in Hinduism is just as important as the traditions of Vishnu and Shiva. Innumerable female deities in the local traditions are usually regarded by Hindu people as personifications of the one and only Mother Goddess, the worship of whom dates back to prehistoric times. In Hinduism, all of the goddesses personify aspects of the one true God who, depending on a specific situation, acts in a different manner. The most important goddesses are Durga and Kali. It is also worth mentioning that relationships among the couples of Gods are to be the example of an ideal relationship between a woman and a man. These include relationships of Rama and Sita, Kriszna and Radha, Shiva and Parvati or Vishnu and Lakshmi.

chomikp@wp.pl

Piotr Chomik – dr hab., profesor nadzwyczajny w Instytucie Historii i Nauk Politycznych UwB, dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej im. Jerzego Giedroycia. Zainteresowania badawcze: dzieje Kościoła prawosławnego w Polsce po II wojnie światowej, miejsce w państwie i społeczeństwie Kościoła prawosławnego w Rosji, Białorusi, na Ukrainie, narody i religie na obszarze postsowieckim, religie niechrześcijańskie we współczesnym świecie. Autor książek: Życie monastyczne w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI wieku, Kraków 2013; Cerkiew prawosławna w Polsce i krajach sąsiednich. Od przeszłości do współczesnych problemów bezpieczeństwa, Białystok 2015; Początki Bractwa Prawosławnego świętych Cyryla i Metodego w Białymstoku (1986–1989), Białystok 2017.

Uniwersytet w Białymstoku

Comte Fernand, Najsłynniejsze święte księgi świata. Leksykon, przeł. Ewa Bekier, Łódź : Wydawnictwo OPUS, 1994, ISBN 83-7089-023-7.

Edda poetycka, ze staroislandzkiego przeł. i oprac. Apolonia Załuska-Strömberg, Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986, ISBN 83-04-02222-2.

Ramayana, adapt. Elżbieta Walterowa, Warszawa : Wydawnictwo Alfa, 1993, ISBN 83-7001-649-9.

Szrejter Artur, Mitologia germańska. Opowieści o bogach mroźnej Północy, Gdańsk : Wydawnictwo L&L, 2006, ISBN 83-88595-99-7.

Bartnik Agnieszka, Nehalennia. Bogini z jabłkami 84 lata później. Zarys problemu, „Klio” 2012, t. 20, nr 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12775/KLIO.2012.002.

Devi, Durga, Kali i inne boginie, [Dostęp: 02.11.2017]. Dostępny w World Wide Web: <http://bit.ly/2Nq296c>.

Dumézil Georges, Bogowie Germanów. Szkice o kształtowaniu się religii skandynawskiej, przeł. Anna Gronowska, Warszawa : Oficyna Naukowa, 2006, ISBN 83-7459-014-9.

Food Gavin, Hinduizm. Wprowadzenie, przeł. Małgorzata Ruchel, Kraków : Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, ISBN 978-83-233-2517-8.

Kiszka Krystian, Bezpieczeństwo zapisane w słowach powieści, „De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności” 2015, nr 1, s. 72–88, ISSN 2450-5005.

Niemczyk Wiktor, Historia religii, z rękopisu wydali, oprac. i uzup. Jan B. Niemczyk, Janusz T. Maciuszko, wyd. 2, Warszawa : Chrześcijańska Akademia Teologiczna, 1986.

O’Flaherty Wendy, Women, Androgynes, and Other Mythical Beasts, Chicago–London : University of Chicago Press, 1980, ISBN 0226618498.

Piekarczyk Stanisław, Mitologia germańska, Warszawa : Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979, ISBN 83-221-0076-0.

Puchalska Joanna, Umierać z bronią w ręku. Zaświaty dzielnych wojów Północy, „Maska. Magazyn antropologiczno-społeczno-kulturowy” 2011, nr 11, s. 107–122, ISSN 1898-5947.

Słupecki Leszek Paweł, Mitologia skandynawska w epoce Wikingów, Kraków : Zakład Wydawniczy Nomos, 2014, ISBN 978-83-88508-55-4.

Wojtarowicz Ilona, Kobieta w hinduizmie, [online], [Dostęp: 30.10.2017]. Dostępny w World Wide Web: <http://bit.ly/2u1gjTh>.

Wilowski Włodzimierz, Hinduizm, „Wiedza i Życie” 1996, nr 1, [online], [Dostęp: 30.10.2017]. Dostępny w World Wide Web: <http://bit.ly/2z8BNT9>.

1(4)

137

153