e Critical Edition of Hāshiyah ‘alā Tafsīr Sūrah al-Ihlās li Ibn Sīnā by Abū Sa‘īd Muhammad al-Hādimī

Abstract

Ibn Sīnā (Avicenna) is one of the commentator of Sūrah Ihlās, a sūrah which dealswith the questions of being, the unity/oneness of being and the quidity of God.Ibn Sīnā’s commentary on Sūrah Ihlās is one of the primary philosophical exegesisin which the divine commandments (nass) are interpreted through the rulesof philosophy and logic/dialectic. is commentary presents the way in whichthe Qur’an can be understood by the philosophical and rational disciplines. Italso presents the outcome of the transition of Islamic philosophy from theory topractice. Many commentaries have been written to understand the philosophicalsetup of Sūrah Ihlās. e most important one belongs to Abū Sa‘īd Muhammadal-Hādimī (m. 1701/h. 1762). Hādimī wrote his treatise in a holistic, evidentialand scholarly way, without trying to prove a particular view. Likewise, consideringhis work to be a philosophical study, Hādimī did not digress from the rulesof philosophy and logic. In the light of these rules he reasonably put forward hisviews about those points on which he did not agree with Ibn Sīnā. is article presentsthe critical edition of Hādimī’s commentary on the interpretation of SūrahIhlās by Ibn Sīnā.

Varlık, varlığın birliği ve Allah’ın zatı konularının yer aldığı İhlâs sûresini tefsiredenlerden biri de İbn Sînâ’dır. İbn Sînâ’nın İhlâs sûresine yönelik tefsiri, naslarınfelsefe ve mantık kurallarıyla yorumlandığı felsefî tefsirlerin başlıcalarındandır.Felsefe ve aklî ilimlerle Kur’an’ın nasıl anlaşılabileceğini gösterdiği gibiİslâm felsefesinin teoriden pratiğe geçişinin sonuçlarını da ortaya koymaktadır.İhlâs sûresi tefsiri’nde kullanılan felsefî kurgunun anlaşılabilmesi için çeşitli şerhve hâşiyeler yazılmıştır. Bunlardan en önemlisi, Ebû Sa‘îd el-Hâdimî’nin (1113-1176/1701-1762) hâşiyesidir. Risâlesini bütüncül, delilli ve ilmî bir tarzda kalemealan Hâdimî, herhangi bir görüşü ispat etme amacı gütmemiştir. Aynı şekildeeserin felsefî bir tefsir olduğunu göz önünde bulundurarak felsefe ve mantık kurallarınındışına çıkmamıştır. Bu kurallar doğrultusunda İbn Sînâ’ya katılmadığıgörüşlerini de gerekçeleriyle birlikte açıklamıştır. Bu çalışmada Hâdimî’nin İhlâssûresi tefsiri hâşiyesinin tahkikli neşri yapılmaktadır.