Author(s)
Bayram, IbrahimKeywords
Elmalılı Muhammed Hamdi, Mucizeler, Kur'ân, Peygamberler, Hz. Muhammed.Elmalılı Muhammed Hamdi, Mucizeler, Kur'ân, Peygamberler, Hz. Muhammed.
Full record
Show full item recordOnline Access
http://dergipark.gov.tr/guifd/issue/29295/313628Abstract
The versatile man of science and art, one of the last period of the Ottoman Elmalılı Muhammad Hamdi raised text is, in many areas, especially in the field of Islamic thought have produced ideas, opinions are put forward was an important thinker. Right from the beginning of the most famous commentary written during the Republic of Religious Language of the Qur'an in his work alongside other Islamic prophet and miracle are the subject matter of the text is in contact has followed traditional lines of views on this subject. Quran giving place to the accounts in the interpretation of the mentioned verses regarding various miracles wrought text is brought in some rational explanation, besides, their formation and the possibility of extraordinary they host in miracles without subjecting them to an interpretation, was also found in the description as set forth in the scientific direction. The possibility of miracles in the name of the place is also the manifestation of knowledge formation so arrive until the exegetes, to include the area of the scientific miracles in the expansion effort has been. Besides the feeling of miracles wrought rational, scientific and unseen miracles which also included authors, the miracle of the Qur'an that it has the power and value of other miracles, in this sense, has emphasized that a miracle in his eternal identity. Although this article have a traditional mindset, a scholar at the scientific miracles of view using data of revelation, being careful not to ascribe a value on the knowledge era will be examinedOsmanlının son devirlerinde yetiştirdiği çok yönlü ilim ve sanat adamlarından biri olan Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, pek çok konuda özellikle İslâm düşüncesi alanında fikirler üretmiş, görüşler ortaya koymuş önemli bir mütefekkirdir. Cumhuriyet döneminde yazılmış en meşhur tefsirlerin başında gelen Hak Dini Kur’ân Dili adlı eserinde diğer İslâmî meselelerin yanında nübüvvet ve mûcizeler konusuna da temas eden Yazır, bu konuya dair görüşlerinde geleneksel bir çizgi takip etmiştir. Kur’ân’da muhtelif mûcizelerle ilgili olarak zikredilen âyetlerin tefsirinde çeşitli rivayetlere yer veren Yazır, bunun yanında birtakım aklî izahlar da getirmiş, mûcizelerin içinde barındırdıkları harikuladelikleri bir tevile tabi tutmadan onların oluşum ve imkânı, ilmî yönden izahı gibi açıklamalarda da bulunmuştur. Mûcizenin imkânını ortaya koyma adına bilginin oluşum şekillerine de yeri geldikçe değinen müfessir, ilmin alanını mûcizeleri de içine alacak şekilde genişletme gayreti içerisinde olmuştur. Hissî mûcizelerin yanında aklî, ilmî ve gaybî mûcizelere de yer veren müellif, Kur’ân mûcizesinin diğer mûcizelerin üzerinde bir güç ve kıymete sahip olduğunu, bu mânada onun ebedî bir mûcize hüviyetinde bulunduğunu vurgulamıştır. Bu makalede geleneksel bir zihin yapısına sahip olmakla birlikte, vahyî bilginin fevkinde bir değer atfetmemeye özen göstererek döneminin bilimsel verilerini de kullanan bir âlimin mûcizelere bakışı incelenecektir.
Date
2015-12-01Type
info:eu-repo/semantics/articleIdentifier
oai:dergipark.gov.tr:article/313628http://dergipark.gov.tr/guifd/issue/29295/313628
Collections
Related items
Showing items related by title, author, creator and subject.
-
Bostânu’l-‘Ârifîn, MS 548; Ahvâl-i Hızır ve İlyâs, MS 549; Risâle-i Vakf-ı Nukûd, MS 550; Îzâhu’l-Mekâsid ve İfsâdu’l-Mefâsid, MS 551; Risâle-i Vakf-ı Nukûd, MS 552; Şeyh Bâlî Efendi’nin Menkûl’un Vakfını Caiz Görmeyen Kimseye Gönderdiği Mektup Sûreti, MS 553; Müsâleha Sûreti, MS 554; Fâtiha Sûresi Tefsiri, MS 555; Tefsîr-i Evâili Bakara, MS 556; Zebûr, MS 557; Risâle fî Sucûdi’l-Melâiketi li-Âdem, MS 558Hüsâm (MS 548); Semerkandî Ebü’l-Leys İmâmü’l-Hüdâ Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm es-Semerkandî [d. 373 / 983] / السمرقندي ابو الليث امام الهدي نصر بن محمد بن احمد بن ابراهيم السمرقندى (MS 548); Unidentified (MS 549); Ebussuud Efendi Muhammed b. Muhammed el-İmadi [d. 982 / 1574] / ابو السعود افندي محمد بن محمد الامادي (MS 550); Unidentified (MS 551); Muhyiddin Efendi / محي الدين افندي (MS 552); Bâli Efendi / بالي افندي (MS 553); Mehmed Emin-Eşref Hân / محمد امين اشرف خان (ms 554); Ebussuud Efendi Muhammed b. Muhammed el-İmadi [d. 982 / 1574] / ابو السعود افندي محمد بن محمد الامادي (MS 555); Unidentified (MS 556, MS 557, MS 558) (1593; n.d.)Birbirinden farklı 11 adet yazmanın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş ve ciltlenmiş bir eserdir (Yazma numaraları : MS 548, MS 549, MS 550, MS 551, MS 552, MS 553, MS 554, MS 555, MS 556, MS 557, MS 558). MS 548 : Arapça olan eser meşhur Ebul’l-Lleys Semerkandî’ye aittir. Fıkıh ahlak ve tasavvuf konularının ele alındığı eser asırlarca vaizlerin el kitabı olmuştur. Yüz yedi bâaptan oluşan eserde kabir zorluğu, cehennem ehli ve sıfatları, kibir, ihtikâar, gıybet, koğuculuk gibi konular ayetler ve hadisler eşliğinde ele alınmaktadır. Kâatip Çelebi Bostânu’l-Arifî’nin suğra, vustâa ve kübrâ versiyonları olduğu hakkında bir rivayet nakletmektedir. Buna göre Arap ve Rum memleketlerinde yaygın olan bu elimizdeki suğra olanıdır. Ia’da temellük mührü ve mecmuanın içerisinde bulunan eserlerin künyesi vardır. Ib’de Hz. Âişe ve Hz. Ömer’den rivayet bulunmaktadır. IIa-1a’da fihrist vardır. 1a’da Ereğli Müftüsü Hafız Ali el-Avnî adına temellük kaydı vardır. 80a’da temellük mührü bulunmaktadır. 97b’de pratik fevaid vardır. MS 549 : Hızır ile İlyas’ın kıssasının anlatılmaktadır. Risalede Hızır’ın şemaili verilmekte, kendisinin Şeriat-ı Mustafa’ya tabi olduğu belirtilmekte ve Hızır ile İlyas’ın varlığını reddetmenın cehalet, onların nebi olduklarını inkar etmenin ise akıl kıtlığından ileri geldiğini kaydetmektedir. Eserin elimizdeki nüshasının mukaddimesi olmadığı için eserin müellifi tespit edilememiştir. MS 550 : Meşhur Osmanlı şeyhülislamı Ebussud Efendi’nin para vakıflarına dair kaleme aldığı Türkçe risalede para vakfı meselesi18 nakil üzerinden tartışılmaktadır. Ebussuud Efendi risalenin sonunda nakdî vakfın caiz olduğuna fetva vermektedir. MS 551 : Eserin elimizdeki nüshası son taraftan eksiktir. Müellif risâlenin girişinde bazı inatçı ve fesat kimselerin Kur’ân-ı Kerîm tilavet edenlere bu okudukları Kur’ân mukabilinde hiçbir şekilde para verilemeyeceğini söyledikleri ve bu görüşlerine kaynak olarak da Mevlana Muhyiddin Çelebî’nin Türkçe risalesini gösterdiklerini belirtmektedir. Kendisi de daha sonra bu meselenın onların iddia ettikleri gibi olmadığını göstermek için bu risaleyi kaleme almıştır. Eserin elimizdeki nüshası son taraftan eksiktir. MS 552 : Risalede vâkıf ile mütevelli arasında geçen bir ihtilaftan yola çıkarak para vakfına dair sorulan uzunca bir soruya cevap verilmektedir. 104a boştur. MS 553 : Risalenin girişinde bazı hayır kurumlarının metruk durumda olduğunu ve para vakfının caiz olmaması durumunda bu hayır kurumlarının atıl olacağı belirtilerek bu durumun da itaatın isyana dönüşmesiyle özdeş olacağı kaydedilmektedir. 111a’da temellük mührü bulunmaktadır. 111b boştur. MS 554 : İran’ın Sultaniyye vilayeti ile bir başka eyaletinin Osmanlı’ya teslim edilmesi üzerine Osmanlı ile İran elçilerinin yaptıklarını musâlehanın suretidir. Risalede her sene iki yere de emîru’l-hâc tayin edileceği, daha önce de olduğu gibi başkentlerine elçi konulacağı, tüccara zorluk çıkartılmayacağı, İmam-ı Azam Ebu Hanife’nin kabrini ziyarete engel olunmayacağı gibi maddeler yer almaktadır. Musâlehanın sonunda Mehmed Emîn ve Eşref Hân isimleri yazılı olduğu için müeiilf olarak da onlar kaydedilmiştir. MS 555 : Meşhur Osmanlı şeyhülislamı Ebussuud Efendi’nin Fatiha tefsiridir. Eser Sultan Süleyman’a ithaf edilmektedir. Noktalar ve bazı kelimelerin üst tarafları kırmızı mürekkeple imlâ edilmiştir. MS 556 : Eserin elimizdeki nüshası son taraftan eksiktir. 138a-140a boştur. 140b’de tıbbî fevâid vardır. 141a boştur. 141b’de Türkçe beyit ve Türkçe şiir vardır. Bakara Sûresi’nin ilk ayetinin tefsiri yapılmaktadır. Üçüncü ayetin hepsi tefsir edilmemmiştir. MS 557 : Zebur’un Arapça tercümesidir. 148 sure bulunmaktadır. 142a’da Fahreddin Râzî’nin et-Tefsîru’l-Kebîr’inden alıntı vardır. MS 558 : Risâlede Hz. Adem’in yaratılışını ve meleklerin ona secde edişini konu edinen Bakara 30- 33. ayetlerin tefsiri yapılmaktadır. 198b’de tarikatın ahkâm, erkân ve binasına dâir fevâid vardır. 199a-200b arasında Nisa 43. Ayet’in baş tarafı, Bakara 187. Ayetin bir kısmı, Taha 110. Ayetin baş tarafı, Bakara 255. Ayetin bir kısmı ve Mü’minûn 23. ayetin baş tarafının tefsiri yapılmaktadır. 201a’da Türkçe manzume, 201b’de Türkçe kaside vardır. Derkenarlarda haşiyeler vardır.
-
Tecvîd Risâlesi, MS 493; Şerhu’d-Dürri’l-Yetîm, MS 494; Risâle fi’l-Ehâdîsi’l-Mevzû’a, MS 495; ed-Dürrü’l-Mültekat fî Tebyîni’l-Galat ve Nefyi’l-lagat, MS 496; en-Nâsihu ve'l-Mensûh fi'l-Kur'âni'l-‘Azîm, MS 497; el-Mevzû’ât, MS 498; Risâle fî Hakk-i Ebeveyi’-Resûl, MS 499; [Risâle fî Kelimeti’t-Tevhîd], MS 500; [Risâle fi’l-Kaza ve’l-Kader], MS 501; [Risâle fî Beyân-i Hakîkati’l-Meleki ve’l-Cinni], MS 502; [Risâle fî Taklîdi’l-Müctehid], MS 503; [Risâle fî Havâssi’l-Kur’ân], MS 504; [Risâle fî Fazîleti’s-Salât ile’n-Nebî], MS 505; [Cehrî Zikir Risâlesi], MS 506; [Nasihat-i Saçaklızâde], MS 507, İstanbul Kasidesi, MS 508Mustafa el-Antâli b. Halîl Hasan el-Evdânî (MS 493); Muhammed b. Mustafa b. Muhammed (MS 501); Mehmet b. Mustafa b. Mehmet (MS 508); Antalyalı Ahmet Efendi / انطاليه لي احمد افندي (MS 493); el-Akhisârî Ahmed b. Muhammed [d. 1041 / 1631] / الاقحصاري احمد بن محمد (MS 494); es-Sagânî Ebü’l-Fezâil Radıyyüddîn (Radî) Hasen b. Muhammed b. Hasen es-Sâgânî [d. 650 / 1252] / الصغاني ابو الفضائل رضي الدين حسن بن محمد بن حسن الصغاني (MS 495, MS 496); İbn-i Selâme Ebü’l-Kāsım Hibetullah b. Selâme b. Nasr b. Alî el-Bağdâdî [d. 410 / 1019] / ابن سلامة ابو القاسم هبة الله بن سلامة بن نصر بن علي البغدادي (MS 497); Alî el-Kârî Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kârî el-Herevî [d. 1014 / 1605] / علي القاري ابو الحسن نورالدين علي بن سلطان محمد القاري الهروي (MS 498); Kemalpaşazade Şemsedin Ahmed b. Süleyman [393-940 / 1468-1533] / كمال باشا زاده شمس الدين احمد بن سليمان (MS 499, MS 501); Muhammed el-Miskîn el-Antâkî / [محمد المسكين الانطالي] (MS 500); et al. (1727; n.d.)Birbirinden farklı 16 adet yazmanın bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş ve ciltlenmiş bir eserdir (Yazma numaraları : MS 493, MS 494, MS 495, MS 496, MS 497, MS 498, MS 499, MS 500, MS 501, MS 502, MS 503, MS 504, MS 505, MS 506, MS 507, MS 508). MS 493 : Müellif sebeb-i telif kısmında kendisinin Antalya’da ikamet ettiğini ve Kur’an öğrenme yaşına gelen çocuğu için bu eseri telif/cem’ ettiğini bildirmektedir. Müellif eserin dilinin Türkçe olmasını ise daha çok kimsenin faydalanabilmesine bağlamaktadır. Eserde hurûf-ı hece, harflerin sıfatları, meddin çeşitleri gibi tecvid ilmine ait konula ele alınmaktadır. Ia’da Ebussuud’a ait fetva nakli vardır. Ib boştur. 2a’da Hafız Ali el-Avnî adına temellük kaydı ve 1258/1842-3 tarihli temellük mührü vardır. Aynı yerde Ali adına bir başka temellük mührü daha vardır. 2a’da mecmuanın içerisindeki eserlerin künye bilgisi de yer almaktadır. 6b boştur. Müstensih eseri Akseki’nin Belek Karyesi’nde oturan Ali Efendi’nin meclisinde iken istinsah ettiğini kaydetmektedir. Derkenarlarda ve satır aralarında açıklamalar bulunmaktadır. MS 494 : Eser meşhur Osmanlı alimi Birgivî’nin tecvitle ilgili kaleme aldığı iki varaklık risalesi ed-Dürrü’l-Yetîm’in şerhidir. Müellif mukaddimede Birgîvî’nin eserinin her ne kadar güzel hasletleri bulunsa da talebelerin anlamakta zorlandığını ve kendisinin de eserin anlamını kolaylaştırmak için bu eseri kaleme aldığını (cem’) kaydetmektedir. 7a ve 46b boştur. MS 495 : Eser meşhur Meşâriku’l-Envâr müellifi San’ânî’nin mevzû hadislere dair kaleme aldığı risalesidir. Müellif eserin sebeb-i telifinde kendi zamanında kıssahanların minberlerde, fukahânın medreselerde mevzu hadis nakledegeldiklerini ve bu yüzden de kendisinin bu eseri kaleme aldığını belirtmektedir. Es-Sagânî’nin bu eseri yine kendisinin kaleme aldığı ed-Dürrü’l-Mültekât isimli eserin muhtasarı olmalıdır. Eserin Kahire (1887,) ve el-Mevzû’ât ismiyle Dımaşk, (1980) Beyrut, (1985) ve yine aynı ismle Kahire (1991) baskıları bulunmaktadır. 47a ve 51a-52b boştur. MS 496 : Sagânî’nin bu eseri Kudâî’nin Şihâbü’l-ahbâr’ı ile Uklîşî’nin en-Necm min KelâmiSeyyidi’l-‘Arab ve’l-‘Acem isimli eserlerinde bulunan mevzû hadisleri konu edinmektedir. Eserin yine müellife ait olan el-Mevzû’ât isimli eserle baskısı olduğu gibi (Beyrut, 1985) müstakil baskısı da bulunmaktadır. (Kahire, 2004). 53a boştur. MS 497 : Eserin elimizdeki nüshası son taraftan eksiktir. İbn-i Selâme’nin kendisiyle meşhur olduğu bu eserde mensûh ayetler konu edinilmektedir. Müellifin faydalandığı, aralarında Muhammed b. Sâib el-Kelbî ile Mukātil b. Süleyman gibi rivayetine güvenilmeyen kimselere ait eserlerin de bulunduğu kaynakları senedleriyle birlikte kitabın sonunda topluca verip metin kısmında haberleri senedsiz kaydetmesi, bunların sahih olanları ile olmayanlarını ayırt etmeyi imkânsız hale getirmiş, bu karışıklık kitabın değerini düşürdüğü gibi müellifin ciddi şekilde eleştirilmesine de sebep olmuştur. Eserin bir çok baskısı bulunmaktadır. Eser ayrıca Mehdî-Lidînillâh Muhammed b. Mutahhar b. Yahya tarafından Ukûdü’l-‘İkyân fi’n-Nâsih ve’l-Mensûhi mine’l-Kur’ân ismiyle nazma çekilmiştir. Elimizdeki nüshanın girişinde eserin Ebû Nasr Ahmet b. Mesrûr b. Abdülvahhâb tarafından İbn-i Selâme’ye imlâ yoluyla yazdırıldığı kaydedilmektedir. 56a’da yemek yemenin âdâbına dâir fevâid vardır. MS 498 : Esrârü’l-Merfû’a fi’l-Ahbâri’l-Mevzû’a, el-Mevzû’âtü’l-Kübrâ ve el-Mevzû’ât olarak bilinen eser mevzû hadislere dair kaleme alınmıştır. Eserin Muhammed es-Sabbâğ tarafından yapılan tahkikli neşri (Beyrut 1971) bulunmakla beraber başka baskıları da vardır. Eser Mevlânâ Fazlülhak Dilâverî tarafından Hintçe’ye, Ahmet Serdaroğlu tarafından da Türkçe’ye tercüme edilmiştir. 163b-164a arasında bazı yapraklar vardır. Bu yapraklarda Dürriye isimli eserin ilk yaprağı; bir fıkıh eserine ait olup içerisinde bayram , küsuf ve istiskâ namazları, at ve gümüşün zekatı konularının olduğu Arapça 4 yaprak; Arapça hadis-i şerifler ve mev’izenin olduğu fevaidler vardır. MS 499 : Meşhur Osmanlı alimi İbn-i Kemal Paşa’nın kaleme aldığı risâle Hz. Peygamber’in ebeveyninin dini konumu hakkındadır. 164a ve 167a-168b boştur. MS 500 : Müellif eseri Muhammed el-Kibrîtî’nin sualleri üzerine kaleme aldığını belirtmektedir. Eserde Kelime-i Tevhîd’in şerhi yapılmaktadır. 169a boştur. MS 501 : Meşhur Osmanlı alimi İbn-i Kemal Paşa’nın kaleme aldığı risale kaza ve kader hakkındadır. 183a-185b boştur. MS 502 : Risâlede melek ve cin taifesinin mahiyeti konu edinilmektedir. 186a boştur. MS 504 : Müellif eserin girişinde bir çok geceler teheccüt vaktinde Allah’a kendisine duaların esrarını öğretmesi için yalvardığını ve bir Cuma gecesi sabaha doğru Hz. Peygamber’in kendisine görünerek duasının müstecâb olduğunu söylediğini uzun uzun anlatmaktadır. Bunun üzerine kendisinin de ayetlerin ve duaların sırlarına (havâs) vakıf olmak istediğini kaydetmektedir. Daha sonra ise Hz. Peygamber’in kendisine havâss-ı Kur’ân ve ed’iyeyi -kendisinin risalede naklettiği şekilde- öğrettiğini belirtmekte ve kendisine öğretilen bu sırlarla bir çok hastaların şifa bulduğunu da ilave etmektedir. MS 505 : Müellif mukaddimede Hz. Peygamber’e salavat getirmenin faziletine dair bazı kitaplardan derlemeler yaptığını ve bu eseri oluşturduğunu kaydetmektedir. Müellifin istifade ettiğini söylediği eserler el-Mesâbîh, Mişkâtü’l-Mesâbîh, Meşâriku’l-Envâr, el-Ekmel, el-İhyâ, Tenbîhu’l-Gâfilîn, Ravzatü’l-‘Ulemâ, el-Hısnu’l-Hasîn, el-Câmi’u’s-Sagîr, el-Müstedraf, en-Nihâye, el-‘İnâye, Nisâbu’l-Ahbâr, Nûru’l-‘Uyûn, Levâmi’u’l-Envâr, et-Tavdîh, Şerhu’l-Mukaddime, Nüzhetü’r-Riyâz, Hayâtu’l-’Ulûm ve Dürrü’l-Vâ’izîn’dir. 228b’de kırmızı mürekkeple imla edilmiş içi boş cetvel vardır. MS 506 : Müellif sebeb-i telifte 1054/1644-5 yılında Timeşvâr’a kazasına nâil olduğunda Belgrad’ta bulunan bazı ulema ve meşâyihin kendisinden cehrî zikre dâir bir fikrini sorduklarını ve bu yüzden de işte bu eseri kaleme aldığı bildirmektedir. 240a-241a’da fıkhî fevaid vardır. 241b-242b boştur. MS 507 : Eserin girişinde besmeleden önce bu nasihatlerin bütün Müslümanlar için yazıldığı kaydedilmektedir. Saçaklızâde bu yapraklarda bu dünyanın dâr-ı karâr olmadığı bilinmelidir diyerek nasihatlere başlamaktadır. 242a-b ve 243a boştur.
-
Kimyây-ı Saadet, MS 481Gazâlî Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî et-Tûsî [d. 505 / 1111] / الغزالي حجة الاسلام ابو حامد محمد بن محمد بن محمد بن احمد الغزالي (n.d.)İmam Gazali’nin kaleme aldığı eser yine Gazali’nin İhyâ-i Ulûmiddîn’inin tertibi üzerine kaleme alınmıştır. Eser her birisi on asıldan oluşan dört rükündan meydana gelmektedir. Birinci rükün ibadet, ikinci rükün muamelât âdabı, üçüncü rükün saadete giden yoldaki engeller, dördüncü rükün saadete erme ve kurtuluşa dairdir. Eser Türkçe, Farsça ve İngilizce’ye tercüme edilmiştir. 1a’da Türkçe manzume vardır.70b boştur.