The relationship in between corporate sustainability and corporate social responsibility in business: global compact Turkey

Abstract

Corporate sustainability which is one of the most populer subjects in previous century, is a comprehensive term consisting of economical and social development and protecting environment. While some companies are forced to be sustainable by financial concerns, the others are forced to reorganize their operations because social responsibility is thought to be necessary in terms of forming a corporate identity. As a result of the idea that sustainable development is possible as long as encouraging governments, companies and sivil society to form a common goal. Global Compact was established as an innovative social responsibility approach in 2000. Within the scope of this study, the relationship between corporate sustainability and corporate social responsibility and current situations of them in Turkey are examined in terms of UN Global Compact. The aim of this study is to develop applicable solutions for functional disruptions by presenting the current situation and problems. Qualitative research methods are used. When the obtained data is interpreted, it is seen that Global Compact participants approach the social and environmental issues in a moderate way and act more sensitively in general. However, it is also seen that there is a need to make improvements in some fields such as human rights, employee rights and employee participation in decision processes. It is concluded that instead of establishing temporary cooperations, it is especially important to build long-­‐term partnerships focusing on tangible outputs, spreading social responsibility awareness in all levels of society via businesses and NGOs and being attentive in reporting in this process. İŞLETMELERDE KURUMSAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK İLİŞKİSİ: KÜRESEL İLKELER SÖZLEŞMESİ TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Geçen yüzyılda üzerinde en fazla konuşulan konulardan biri olan işletmelerde kurumsal sürdürülebilirlik, ekonomik ve sosyal kalkınma ile çevrenin korunması temalarını içerisinde barındıran geniş kapsamlı bir kavramdır. Kimi şirketleri maddi kaygılar sürdürülebilir olmaya zorlarken, kimi şirketler ise kurumsal kimlik oluşumunda gerekli olduğu düşünülen sosyal sorumluluk duygusu nedeniyle faaliyetlerini bu kavrama uygun bir çerçevede yeniden düzenlemek durumunda kalmıştır. Sürdürülebilir kalkınmanın hükümet, şirketler ve sivil toplumun ortak bir hedef oluşturmasının teşviki ile mümkün olabileceği düşüncesinden hareketle 2000 yılında yenilikçi bir sosyal sorumluluk yaklaşımı olan Küresel İlkeler Sözleşmesi (KİS) ortaya çıkmıştır. Bu çalışma kapsamında işletmelerde kurumsal sürdürülebilirlik ve kurumsal sosyal sorumluluk (KSS) ilişkisi ile bu ilişkinin Türkiye’deki mevcut durumu Küresel İlkeler Sözleşmesi bağlamında incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı mevcut durumu ve uygulama aksaklıklarını ortaya koyarak, Year: 2014 Volume: 1 Issue: 3 bu aksaklıkları önleyecek öneriler geliştirmektir. Çalışma kapsamında nitel araştırma yöntemlerinden yararlanılmıştır. İncelenen kaynaklar, doküman analizi ve söylem analizi teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular yorumlandığında KİS’i imzalayan şirketlerin genel olarak sosyal ve çevresel konulara ılımlı yaklaşarak, daha duyarlı davrandıkları görülmektedir. Bununla birlikte insan hakları, çalışan hakları ve çalışanların karar süreçlerine katılımı gibi konularda yapılacak iyileştirmelere halen ihtiyaç duyulduğu gözlemlenmiştir. Bu süreçte sektörler arası geçici işbirlikleri yerine daha uzun süreli ve somut çıktılara odaklanan ortaklıklar kurulması, işletmeler ve STK’lar aracılığıyla sosyal sorumluluk bilincinin toplum tabanına yayılması ve raporlamalara özen gösterilmesinin bilhassa önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. 1. GİRİŞ Literatürde “ekolojinin en geniş sınırları içinde ekonomik büyümenin ve kalkınmanın karşılıklı etkileşim ile sağlanacağı ve zaman içinde korunacağı doktrin” (Dyllick ve Hockerts, 2002; Ruckelshaus, 1989) olarak tanımlanan sürdürülebilirlik kavramı, günümüzde yaşam kalitesini düşürmeden düşünce tarzında değişiklik yapılmasını gerektiren bir kavram (Akatay, 2008; Hahn ve Scheermesser, 2006) olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu değişikliğin özünde yatan temel düşünce tüketim toplumu olmaktan sıyrılmak, evrensel bir dayanışma içerisinde olan çevresel yönetim, toplumsal sorumluluklar ve ekonomik çözümler hedeflemektir. Dolayısıyla sürdürülebilirliği oluşturan üç ana bileşen bulunmaktadır; ekonomi, çevre ve toplum. Bununla birlikte bu üç ana bileşenin geçmişte birbirlerinden ayrı olarak ele alındığı ve elde edilen sonuçların diğer bileşenler için uzun vadede sorun teşkil ettiği görülmüştür (Hart, 1999; Özmehmet, 2012). İşletmelerin uzun vadede karşılaştıkları bu sorunları bütüncül bir yaklaşım benimseyerek ortadan kaldırmak, sürekli rekabet içindeki iş dünyasında ortak bir kalkınma kültürü oluşturmak üzere evrensel ilkeler öneren yenilikçi bir kurumsal sosyal sorumluk yaklaşımı olan Küresel İlkeler Sözleşmesi (Global Compact), Birleşmiş Milletler (BM) tarafından düzenlenen ve günümüzde dünya çapında 10.000’den fazla organizasyonun imza attığı bu alandaki en büyük sivil inisiyatif haline gelmiştir. Vizyonu, sürdürülebilir ve kapsamlı küresel ekonomi” olan sözleşmeye taraf olmak tamamen gönüllülük esasına dayanmaktadır (www.unglobalcompact.org). Çalışmanın bundan sonraki bölümünde konuyla ilgili literatür taramasına yer verilerek konunun önemine dikkat çekilmesi amaçlanmıştır. Yöntem bölümünde ise çalışma kapsamında kullanılan araştırma ve analiz yöntemleri hakkında bilgi verildikten sonra sonuç bölümünde analiz sonuçları ve önerilere yer verilmiştir 2. LİTERATÜR TARAMASI Günümüzde sürdürülebilirlik, işletmelerin ekonomik değer oluşturmalarının yanı sıra yaşam koşullarını kolaylaştırıcı ve geliştirici birtakım faaliyetler içinde olmaları anlamına gelmektedir (Hahn, 2006). Karaman’a (1996) göre sürdürülebilirlik, aktif ve proaktif unsurları beraber barındırmakta; toplumun, ekosistemin ya da sürekliliği olan herhangi bir oluşumun işlerini kesintisiz, bozulmadan devam ettirebilme yeteneği olarak da tanımlanmaktadır (Sarıkaya ve Kara, 2007). Dünya genelinde sürdürebilirliğin oluşturulmasında kurumsal sürdürebilirlik kavramı çok önemli bir yer tutmaktadır (Bansal, 2002). Pek çok araştırmacı bu nedenle sürdürülebilirlik kavramını kurumsal sürdürülebilirlik adı altında ele almıştır. Kurumsal sürdürülebilirlik son dönemlerde sıkça gündeme gelen, özellikle üretimden sorumlu ekonomik karar birimleri olan işletmelerin devamlılığını ifade ettiği için sürdürülebilir kalkınmanın bir bölümünü de kapsayan geniş bir kavramdır. İşletmelerin bir kısmı bunu yasal zorunluluklardan, bir kısmı maddi nedenlerden, diğerleri ise yeni kaynaklar oluşturmak amacıyla uygulamaktadırlar. İşletmeler ve toplumlar, tarih boyunca bütün süreçlerde birlikte ele alınmakla beraber, işletmelere yüklenen görevler farklı olmuştur. Bu durum değişen sosyal-­‐ekonomik durumlara ve politik amaçlara bağlanabilir. İşletmeler açısından 1950 öncesine kadar olan dönemi değerlendirdiğimizde, işletmenin temel amacı ve nihai hedefi üretmek ve kazanç sağlamaktı. Bunun neden bu şekilde olduğu ise ayrı bir çalışma konusudur. Bowen, 1953 yılında işletmelerin üretmenin haricinde sosyal sorumluluklarının da olduğunu belirtmiştir. Sonrasında yapılan araştırmalar ve ortaya konulan modellerle kurumsal sürdürülebilirlik mevcut yönetim teorileri ile bütünleşmiştir. Dyllick ve Hockerts (2002) kurumsal sürdürebilirliği çevre ve sosyal sürdürülebilirliğin bir karmasıdır şeklinde ifade ederek, kurumların kısa vadedeki kazançlarından ziyade, uzun dönemli getirilere yönelmeleri gerektiğini belirtmiştir (Kuşat, 2012). Sürdürülebilirliğin prensiplerini, gelecek nesiller için doğal kaynaklar bırakmak, doğal kaynakları minimum şekilde kullanmak ve korumak, doğal kaynakları kullanırken diğer kullanıcılara zarar vermemek, çevresel ve ekonomik açılardan entegrasyonu sağlamak olarak sayabiliriz (Saltaji, 2013). Kurumsal sürdürülebilirliğin birbirleriyle bağlantılı pek çok alt faktörü olmakla birlikte, işletmeler açısından değerlendirildiğinde bu alt faktörlerden birisi olan kurumsal sosyal sorumluluk (KSS) daha fazla ön plana çıkmaktadır. Bu nedenle KSS, kurumsal sürdürülebilirliğin sağlanması açısından temel bir bileşen olarak kabul edilebilir. Çalışmanın bundan sonraki bölümünde KSS kavramı daha detaylı bir biçimde ele alınarak, kurumsal sürdürülebilirlikle olan ilişkisinden bahsedilecektir. Günümüzde KSS, işletmeler açısından hem ulusal hem de uluslararası bağlamda oldukça önemli hale gelmiştir. Büyük işletmelerin yanı sıra küçük ve orta boy işletmeler açısından da çeşitli kültürlerde ve coğrafyalarda KSS’nin uygulanma alanı genişlemekte ve küresel anlamda etkisini gün geçtikçe daha fazla hissettirmektedir. Fortune 500 listesinde yer alan şirketlerden %90’ı KSS ilgili faaliyetler içerisindedirler ve yarıdan fazlası yıllık kurumsal sürdürülebilirlik raporları yayınlamakta, birçoğunun da bununla ilgili ayrı bir yönetim kademesi bulunmaktadır (Luo, 2009; Bonini vd., 2009). KSS; kurumsal sorumluluk, kurumsal etik, kurumsal vatandaşlık, sorumlu girişimcilik, kurumsal sürdürülebilirlik gibi farklı isimler altında, yazında karşımıza çıksa da anlam olarak işletmenin sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerle birlikte değerlendirilmesini ifade etmektedir. Kurumsal sosyal sorumluluğun uygulamalarına baktığımızda anahtar faktörler olarak etik ve sosyal yatırımlar karşımıza çıkmaktadır (Ararat ve Göcenoğlu, 2005). KSS temel olarak yeni bir düşünce veya fikir değildir. Ancak geçmiş dönemlerde günümüzde olduğu gibi detaylı biçimde ele alınmamıştır. KSS’nin temelinde insanoğlunun kısıtlı olan dünya kaynaklarını gereğinden fazla kullanması ve bu durumun dünyanın yaşam dengesini ve geleceğini tehdit etmesi yer almaktadır. KSS kavramı işletmenin topluluğa