Paradygmaty kształcenia studentów i wspierania rozwoju nauczycieli akademickich : teoretyczne podstawy dydaktyki akademickiej

Abstract

Praca stanowi obszerne studium metateoretycznych badań z zakresu dydaktyki akademickiej. Monografia jest opracowaniem teoretycznych podstaw akademickiego kształcenia oraz wspierania rozwoju nauczycieli akademickich w kontekście dokonujących się przemian w naukach o wychowaniu oraz w szkolnictwie wyższym. Autorka stawia pracy trzy cele: zaprezentowanie specyfiki akademickiego kształcenia, ujęcie dyscyplinarne dydaktyki akademickiej oraz rekonstrukcja możliwych paradygmatów dydaktyki akademickiej. Na tle rozważań o pojmowaniu paradygmatów w naukach społecznych oraz o paradygmatach w pedagogice przedstawione zostało autorskie postrzeganie specyfiki akademickiego kształcenia. Autorka rekonstruuje problematykę celów kształcenia, relacji mistrz-uczeń wywiedzionej z Humboldtowskiego modelu uniwersytetu liberalnego, złożoności roli zawodowej nauczyciela akademickiego oraz możliwości wspierania kompetencji dydaktycznych niezbędnych do konstruowania procesu kształcenia. Kolejna część pracy poświęcona została interdyscyplinarnemu określeniu statusu dydaktyki akademickiej poprzez ukazanie jej relacji z dydaktyką ogólną, dydaktykami przedmiotowymi oraz naukami pomocniczymi. Kluczowy dla całości rozprawy jest rozdział poświęcony rekonstrukcji możliwych paradygmatów w zakresie kształcenia studentów oraz wspierania rozwoju nauczycieli akademickich. Na podstawie analizy literatury przedmiotu autorka wyróżnia i analizuje cztery paradygmaty dydaktyki akademickiej: behawiorystyczny, humanistyczny, konstruktywistyczny oraz krytyczno-emancypacyjny. Rekonstrukcja każdego paradygmatu przedstawiona jest z uwagi na trzy ważne i powiązane ze sobą aspekty: teoretyczne źródła konstruowania paradygmatu, opis procesu kształcenia akademickiego opartego na danym paradygmacie oraz opis możliwości wspierania rozwoju nauczycieli akademickich w zakresie kompetencji do nauczania. W pracy ukazane zostały zatem dwa zasadnicze aspekty dydaktyki akademickiej – kształcenie studentów oraz wspieranie nauczycieli akademickich w działalności dydaktycznej. W zakończeniu przedstawione zostały perspektywy rozwoju dydaktyki akademickiej.

The paper is an extensive study of metatheoretical research in the field of academic didactics. The monograph presents theoretical foundations of academic didactics and promoting the development of academic teachers in the context of ongoing changes taking place in educational studies and in the higher education environment. The paper has three objectives: to present a specific character of academic teaching, to take a disciplinary approach to academic didactics, and to reconstruct possible paradigms of academic didactics. The reflections on diverse understanding of paradigms in social , and on the issue of paradigms in pedagogy, provide the background for the author’s views on academic teaching. The author reconstructs the framework of educational goals, the master-student relationship, based on the Humboldtian model of liberal university, and the possibility of promoting teaching competences that are necessary for the formation of educational process. Another issue addressed in the paper concerns an interdisciplinary view of the status of academic didactics in terms of its connections with general didactics, subject didactics, and auxiliary sciences. The chapter on the reconstruction of possible paradigms in the area of educating students and promoting the development of academic teachers is particularly significant. Based on relevant literature, the author distinguishes and analyses four paradigms of academic didactics: behaviorist, humanistic, constructivist, and critical-emancipatory. The reconstruction of each is presented by taking into consideration three important and interrelated aspects: theoretical sources of construing the paradigm, the description of the process of academic teaching based on a given paradigm, and the description of possibilities of promoting the development of academic teachers in terms of teaching competences. Accordingly, the paper presents two aspects of academic didactics: educating students and supporting academic teachers in educational activities. The conclusion focuses on the prospects for further development in the area of academic didactics.