Միջազգային հիերարխիկ համակարգերի որոշ կառուցվածքային առանձնահատկությունների մասին

Abstract

Միջազգային հարաբերությունների տեսական ուղղությունների մեծ մասի ավանդա- կան թեզը հիմնվում է միջազգային հարաբերություններում անարխիայի կանխա- դրույթի վրա, որը ենթադրում է ոչ թե քաոս պետությունների միջև հարաբերու- թյուններում, այլ, ավելի շուտ, գլոբալ կառավարման ինստիտուցիոնալորեն ճանաչ- ված մի ինչ-որ մեխանիզմի բացակայություն։ Միևնույն ժամանակ, ինչպես արդի միջազգային հարաբերությունների իրողությունները, այնպես էլ դրանց պատմական հեռանկարը վկայում են այն մասին, որ հիերարխիայի ֆենոմենը միջպետական հա- րաբերություններում ոչ միայն գոյություն ունի, այլև բավական արդիական է։ Միջազգային հարաբերությունների հիերարխիկ համակարգը և դրանց տարածա- շրջանային չափումներն ընդհանուր առմամբ բխում են դոմինանտ պետության և փոքր երկրի միջև ասիմետրիկ փոխհարաբերությունների պրակտիկայից, ինչը միջ- նորդավորված կերպով ընդունում է «հեգեմոն» պետության հետ երկկողմանի հարա- բերությունների սուբորդինացիոն բնույթ։ Միջազգային հարաբերություններում հիե- րարխիայի կարևոր ասպեկտ են հանդիսանում հիերարխիկ համակարգի պահպան- ման պայմանները, որոնք ներկայանում են իբրև այս կամ այն համակարգի օպերա- ցիոնալ և քանակական չափումներ։

The traditional thesis of the most of the international relations (IR) theories is based on the postulate of anarchy in IR, which does not imply chaos in international affairs, but rather, absence of any institutionally accepted mechanism of global management. At the same time, both the realities of modern IR and their historical perspective indicate that the phenomenon of hierarchy in international relations not only exists, but also matters. Hierarchical systems in international relations and their regional dimensions stem as a whole from the practice of asymmetrical interrelationship between the dominant state and a smaller country, which vicariously transforms into a subordinating character of bilateral relations with a “hegemon” state. An important aspect of the hierarchy is constituted by the conditions that maintain hierarchical systems, which represent operational and quantitative dimensions of one or another system.